EDUKACJA ZAPOBIEGA HIV

Niemal 40 lat od wykrycia wirusa HIV, powodującego AIDS, ta choroba nadal jest poważnym problemem na całym świecie, a szczególnie w Afryce. Według danych UNAIDS (2020a) w Republice Południowej Afryki blisko jedna na pięć osób w wieku 15-49 lat jest zarażona HIV! 

W trzecią niedzielę maja, jak co roku, obchodzimy Światowy Dzień Pamięci o Zmarłych na AIDS. 

Ciekawe jest powiązanie między poziomem wykształcenia a podatnością na zakażenie wirusem HIV. Niektóre badania (np. Hargreaves i in, 2008) wskazują, że lepiej wykształceni mieszkańcy Afryki subsaharyjskiej są bardziej podatni na zakażenie wirusem HIV, niż ich gorzej wykształceni pobratymcy. Inne badania (np. Baker i in., 2009) prowadzą jednak do przeciwnego wniosku- że edukacja może być czynnikiem chroniącym, czymś w rodzaju „szczepionki społecznej” przeciwko wirusowi HIV.

Międzynarodowy zespół naukowców pod kierunkiem Juana Leona (2017) z Uniwersytetu San Martin de Porres w Peru postanowił sprawdzić, czy powiązanie między poziomem wykształcenia a ryzykiem zakażenia HIV zmieniło się wraz z upływem czasu. Stwierdzili oni, że na początku epidemii AIDS zdrowie publiczne stało na tak niskim poziomie, że wykształcenie mogło sprzyjać przede wszystkim podwyższeniu statusu materialnego, co mogło przyczynić się do wzrostu ryzykownych zachowań seksualnych, jak choćby korzystanie z usług prostytutek. Później zaś, w miarę rozwoju wiedzy na temat HIV/AIDS i coraz większej liczby kampanii informacyjnych, wykształcenie zaczęło się wiązać z korzyściami poznawczymi, owocującymi większą świadomością zagrożenia HIV/AIDS i możliwości przeciwdziałania im. Wirus HIV powstał bowiem w latach 70-tych, a w Afryce wykryto go już na początku lat 80-tych, jednak wówczas niewiele było o nim wiadomo, co sprawiło, że ludzie aktywni seksualnie nie mieli dostępu do niezbędnych informacji, nie zdając sobie sprawy z ryzyka. Co więcej, przez dłuższy czas władze niektórych krajów zapewniały, że u nich problem HIV/AIDS nie istnieje. Przykładem jest tu Daniel Moi, prezydent Kenii w latach 1978-2002, który obawiał się, że informacje o epidemii HIV/AIDS źle wpłyną na rozwijający się ruch turystyczny w Kenii. Dopiero w 1987 roku, dzięki WHO, Kenia wdrożyła plan zapobiegania rozprzestrzenianiu się HIV, jednak nawet w latach 90-tych nadal wielu ludzi nie wiedziało, skąd się bierze śmiercionośny wirus i jaki jest jego związek z ryzykownymi zachowaniami seksualnymi. Wielu mieszkańców Kenii uważało, że HIV/AIDS dotyka wyłącznie mężczyzn homoseksualnych lub Ugandyjczyków. Dopiero w latach 90-tych władze krajów Afryki subsaharyjskiej w pełni zdały sobie sprawę z powagi zagrożenia HIV/AIDS i zaczęły wdrażać odpowiednie działania. W Kenii powstała Narodowa Rada Kontroli AIDS, która koordynowała kontrolę zarażeń HIV oraz działania związane z zapobieganiem HIV i pomocą osobom zakażonym.

Leon i in. (2017) w swoich badaniach oparli się na danych z ankiet Demographic Health Surveys (DHS) prowadzonych na reprezentatywnych próbach w czterech krajach: Kenii, Ghanie, Kamerunie i Tanzanii. Oprócz pytań kwestionariuszowych zachęcano też osoby badane do poddania się testom na HIV. Oprócz odsetka zakażeń HIV badacze wzięli pod uwagę liczbę lat edukacji respondentów, ich wiedzę na temat HIV/AIDS, czas, w którym respondenci zaczęli aktywność seksualną (lata 1975-84, w których publiczna wiedza na temat HIV/AIDS była znikoma, 1985-94, w których wiedza na temat HIV/AIDS zaczęła przenikać do publicznej wiadomości i 1995-2005, gdy kampanie informacyjne na temat HIV/AIDS w Afryce zaczęły na dobre się rozwijać) oraz dane demograficzne, jak wiek czy płeć. Okazało się, że wśród osób, które rozpoczęły aktywność seksualną w latach 1995-2005 było mniej osób zakażonych HIV, niż wśród tych, które rozpoczęły życie seksualne w latach 1975-84. Okazało się też, że wśród osób, które rozpoczęły życie seksualne w latach 1995-2005, osoby wykształcone były rzadziej zakażone HIV, podczas, gdy wśród osób, które rozpoczęły życie seksualne wcześniej, nie było takiej zależności. Wiemy zatem, że obecnie lepiej wykształceni mieszkańcy Afryki są mniej narażeni na zarażenie HIV, niż ich słabiej wykształceni rodacy. To pokazuje, jak ważna dla zapobiegania dalszym zakażeniom HIV jest edukacja.

Oprócz zapobiegania dalszym zarażeniom HIV, ważne jest jednak także dbanie o zdrowie tych, którzy już mają HIV. Leki antyretrowirusowe to szansa na normalne życie dla osób z HIV. Jak pokazują nowe amerykańskie badania (Marcus i in., 2020), długość życia osób żyjących z HIV, które biorą leki antyretrowirusowe, nie różni się zasadniczo od długości życia osób niemających HIV. Według danych UNAIDS (2020b) odsetek osób żyjących z HIV i mających dostęp do leków antyretrowirusowych różni się w zależności od regionu. W Afryce wschodniej i południowej 72% osób żyjących z HIV ma dostęp do leków antyretrowirusowych, zaś na bliskim wschodzie i w północnej Afryce jest to tylko 38%. Dlatego AIDS Foundation South Africa, organizacja pozarządowa działająca w RPA, oprócz edukacji mającej na celu zapobieganie dalszym zarażeniom stara się także nawiązać kontakt z osobami zakażonymi HIV z regionów mających utrudniony dostęp do opieki medycznej i wspierać ich leczenie. Women Fighting AIDS in Kenya (WOFAK) to natomiast organizacja zorientowana na wspieranie kobiet i dziewcząt z HIV w Kenii. Więcej o działalności WOFAK można dowiedzieć się tutaj: https://aidsfonds.org/wofak-a-successful-gender-transformative-approach-story

Niezależnie od tego, gdzie mieszkacie i czy planujecie podróż do Afryki, czy nie, warto wiedzieć, jak dochodzi do zarażenia HIV i jak można temu zapobiec. Polecam broszurę Co musisz wiedzieć o HIV/AIDS bez względu na to, gdzie mieszkasz i pracujesz, wydaną przez Krajowe Centrum ds. AIDS i dostępną tutaj: https://aids.gov.pl/publikacje/179   

Bądźcie bezpieczni!

materiał opracowała
Agnieszka Łyś

Więcej informacji:

Baker, D., Collins, J., & Leon, J. (2009). Risk factor or social vaccine? The historical progression of the role of education in HIV/AIDS infection in Sub-Saharan Africa. Prospects: Quarterly Review of Comparative Education, 38, 467–486.

Hargreaves, J. R., Bonell, C. P., Boler, T., Boccia, D., Birdthistle, I., Fletcher, A., et al. (2008). Systematic review exploring time trends in the association between educational attainment and risk of HIV infection in Sub-Saharan Africa. AIDS, 22, 403–414.

Leon, J., Baker, D. P., Salinas, D., Henck, A. (2017). Is education a risk factor or social vaccine against HIV/AIDS in Sub-Saharan Africa? The effect of schooling across public health periods. Journal of Population Research, 34, 347–372.

Marcus, J. L., Leyden, W. A., Alexeeff, S. E., Anderson, A. N., Hechter, R. C., Hu, H., Lam, J. O., Towner, W. J., Yuan, Q., Horberg, M. A., & Silverberg, M. J. (2020). Comparison of Overall and Comorbidity-Free Life Expectancy Between Insured Adults With and Without HIV Infection, 2000-2016. JAMA Network Open, 3(6), e207954.

UNAIDS (2020a). South Africa 2019. Pozyskano z: https://www.unaids.org/en/regionscountries/countries/southafrica

UNAIDS (2020b). Global HIV & AIDS statistics — 2020 fact sheet. Pozyskano z: https://www.unaids.org/sites/default/files/media_asset/UNAIDS_FactSheet_en.pdf

FUNDACJA DZIECI AFRYKI

al. Zjednoczenia 13

01-829 Warszawa

tel. 22-381-27-74, 601-319-878

rachunek w mBank:
04 1140 2004 0000 3302 8070 6407

09 1140 2004 0000 3902 8070 7963

kod SWIFT: BREXPLPWMBK